به گزارش از خبرنامه علوم اجتماعی ایران (جریان)، به نقل از گلونی سیزدهمین نشست «گروه ارتباطات محیط‌زیست» انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات با عنوان «مناقشات آبی؛ تعارض یا تفاهم»، شانزدهم اردیبهشت ماه با حضور دکتر هادی خانیکی عضو هیئت علمی دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و دکتر حجت میان‌آبادی، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و با دبیری انوشه میرمجلسی دانشجوی دکتری علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی؛ با همکاری انجمن علمی علوم ارتباطات اجتماعی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.

در این نشست، دکتر میان‌آبادی ضمن ارائه تصویری جامع از وضعیت مناقشه بر سر آب در ایران و جهان، به تشریح لایه‌های پیچیده و چندبعدی مسئله آب پرداخت و آن را فراتر از یک بحران فنی توصیف کرد و گفت: مناقشه بر سر آب نزاع بر سر قدرت است.

آب؛ منبعی مشترک با پیامدهای فراملی
میان‌آبادی با اشاره به این‌که آب همواره منبعی مشترک در مقیاس‌های محلی تا جهانی است، گفت: «بیش از ۴۰ درصد جمعیت جهان در حوضه‌های آبریز مشترک میان کشورها زندگی می‌کنند؛ این یعنی امنیت غذایی، انرژی و محیط زیستی آن‌ها وابسته به منابعی خارج از مرزهای ملی است.»

مناقشه بر سر آب نزاع بر سر قدرت است

وی مناقشات آبی را ریشه‌دار در مناسبات قدرت دانست و اظهار داشت: «در آب‌های فرامرزی، مردم بالا‌دست برای افزایش قدرت از آب استفاده می‌کنند و مردم پایین‌دست برای به‌دست آوردن آب، به قدرت متوسل می‌شوند. بنابراین، مناقشه آبی همواره به ساختار قدرت گره خورده است.»

ایران؛ کشوری با ساختار شکننده در حکمرانی آب
دکتر میان‌آبادی با نمایش نقشه حوضه‌های آبریز کشور، ایران را دارای یکی از پیچیده‌ترین ساختارهای هیدروپلیتیکی در منطقه معرفی کرد. وی گفت: «۵ حوزه از ۶ حوضه آبریز اصلی ایران، فرامرزی‌اند و ما با تقریباً همه همسایگانمان منابع مشترک آبی داریم، اما هیچ سازوکار شفاف، یکپارچه و پاسخ‌گویی برای مدیریت این منابع تعریف نشده است.»

آب؛ کالایی فنی یا مسئله‌ای هنجاری؟
وی تأکید کرد که نباید آب را صرفاً یک کالای فنی و اقتصادی دید، بلکه باید آن را یک پدیده اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و هویتی دانست. «برای مردم اصفهان، زاینده‌رود فقط یک رودخانه نیست؛ بخشی از هویت آن‌هاست. این مسئله در کشف‌رود مشهد یا هامون سیستان به‌گونه‌ای دیگر است.»

راهکارها؛ نهادسازی یا تغییر نگاه؟
میان‌آبادی با بیان سه رویکرد عمده به مناقشه‌ها—رئالیستی، لیبرالی و رویکردهای نوین —گفت: «نباید دنبال عصای موسی یا راه‌حل‌های فوری باشیم. مناقشات آبی بخشی از حیات اجتماعی‌اند و نیازمند مدیریت بلندمدت، شناخت ذی‌نفعان و احترام به ارزش‌های متضاد است.»

وی در پایان سخنانش تأکید کرد که بدون شناخت دقیق از لایه‌های هویتی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتی منابع آبی، نمی‌توان انتظار تفاهم واقعی داشت. «آب در ایران نه‌فقط مسئله توسعه، بلکه مسئله بقاست. و بقا، بدون تفاهم، غیرممکن است.»